نام علمی کنگر فرنگی (آرتیشو): Cynara scolymus

درصد خلوص بذر کنگر فرنگی (آرتیشو): ۹۹٪

درصد قوه نامیه بذر کنگر فرنگی (آرتیشو): ۸۵٪

وزن هزاردانه بذر  کنگر فرنگی (آرتیشو): ۳۵/۱ گرم

گیاه شناسی کنگر فرنگی (آرتیشو)

کنگر فرنگی یا آرتیشو گیاهی است پایا و دارای ساقه راست، شیاردار و به ارتفاع ۰/۲ تا ۱/۵ متر که منشأ اولیه آن در منطقه مدیترانه بوده است ولی امروزه به علت پرورش به منظور تغذیه و استفاده های داروئی در نواحی مختلف یافت می شود. آرتیشو ریشه حجیم و برگهای بسیار بزرگ، منقسم به قطعات نامنظم و دندانه دار دارد. سطح فوقانی پهنک برگهای آن نیز به رنگ سبز ولی سطح تحتانی آن به علت دارا بودن تارهای سفید رنگ و فراوان پوشیده از کرک بنظر می رسد. کاپیتول آن بسیار بزرگ و شامل گلهای لوله ای محصور در براکته هائی با ظاهر متفاوت (بر حسب نژادهای مختلف گیاه) است ولی این برکته ها در نژادهای مختلف ممکن است در قسمت انتهایی با ظاهر گرد یا نوک تیز و غیره باشد ناحیه غیر آزاد براکته های آن که به قاعده کاپیتول پیوستگی پیدا می کند گوشتدار و دارای ذخائر غذایی مختلف است. نهنج ضخیم و گوشتدار آن شامل گلهای زیبائی به رنگ آبی یا آبی مایل به بنفش و میوه اش شفاف،به رنگ قهوه ای تیره و منتهی به تارهای سفید و متعددی در قسمت انتهایی است. 
 

نیاز اکولوژیکی کنگر فرنگی (آرتیشو)

آرتیشو محصول فصل خنک است و بهترین رشد آن در 24 درجه در روز و 13 درجه در شب انجام می شود. آرتیشو به سرما مقاوم است ولی قسمت هوایی آن در اثر سرمای زمستان و یخبندان خشک می شود. آرتیشو چندین درجه سرمای زیر صفر را تحمل می کند ولی اگر یخبندان در طی رشد گیاه برای مدت زیادی ادامه یابد می تواند گیاه را از بین برد و یا به آن صدمه بزند. به همین دلیل آرتیشو را در مناطقی که دارای آب و هوای ملایم در زمستان است می کارند. ساقه گوشتی زیرزمینی آن در مجاورت سرمای منهای 10 درجه سانتی گراد به مدت چند روز از بین می رود. قسمت خوراکی آرتیشو در سرمای پائین تر از منهای 2 درجه سانتی گراد از بین می رود.‌آرتیشو را می توان در کلیه خاکها کشت نمود. مناسب ترین زمینها برای کشت آرتیشو خاکهای رس و شنی حاصلخیز بازهکشی و مواد کافی است. pH مناسب خاک بین 8-6 است. 
 

آماده سازی خاک برای کاشت کنگر فرنگی (آرتیشو)

برای تولید حداکثر محصول کنگر فرنگی (آرتیشو) می توان مقدار ۱۱۲-۲۲۴ کیلوگرم در هکتار ازت و ۵۶-۱۱۲ کیلوگرم در هکتار P2O5 و ۳۴-۱۱۲ کیلوگرم در هکتار K2O به خاک اضافه نمود. دادن کود اضافی باعث هدر رفتن سرمایه آلوده شدن آب زیرزمینی و کاهش کیفیت محصول خواهد شد. 
 

تاریخ و فواصل کاشت کنگر فرنگی (آرتیشو)

فاصله کاشت کنگر فرنگی (آرتیشو) در زمین اصلی به فواصل 100*75 و 100*100 و یا 80*80 سانتی متر می باشد. 

مراحل کاشت کنگر فرنگی (آرتیشو)

در کاشت یکساله کنگر فرنگی (آرتیشو) از کشت مستقیم بذر استفاده می شود. به دلیل جوانه زنی ضعیف و یا عدم جوانه زنی بذرها ، نیازمند کاشت با تراکم بیشتر و با فاصله نزدیک تر هستیم و بعد از آن باید گیاهان اضافی تنک شوند. آرتیشو با بذر زیاد می شود پس از جوانه زدن برگهای طوقه ای شکل تشکیل می شود که در ادامه رشد ساقه گل دهنده از آن ظاهر می شود ریشه ها و قسمتهای تحتانی ساقه گوشتی شده و به صورت اندام ذخیره ای در می آید. بذر آرتیشو نسبتاً درشت است.نشأ کاری برای بهبود جوانه زنی غیر یکنواخت و طول رویش طولانی استفاده می شود. در کاشت چند ساله از تقسیم طوقه استفاده می شود. که این قطعات ریشه در گودالهایی به عمق ۱۰-۱۵ سانتی متر کاشته می شوند که فاصله گیاهان در ردیف ها ۲/۴ تا ۱/۲ سانتی متر و فاصله ردیفها ۳ تا ۴/۲ سانتی متر است. 
کشت گیاهان در سیستم شبکه ای برای راحت تر شدن حذف علف های هرز انجام می شود. بذر معمولاَ در اواخر زمستان در محل گرم می پاشند. بذر پاشی بهتر است در گلدانهای توربی انجام گیرد. بنابراین در هر گلدان یک عدد بذر قرار می گیرد و روی آنرا با مقداری خاک می پوشانند. دمای خزانه 18 تا 22 درجه سانتی گراد تا زمان جوانه زنی و سپس ۱۲ تا ۱۶ درجه سانتی گراد می باشد. پس از آماده شدن نشاء که حدود 6 هفته به طول می انجامد آنرا در زمین اصلی به فواصل 100*75 و یا 100*100 و یا 80*80 سانتی متر منتقل می کنند. عمق کاشت تشاء عمیق تر از آنچه در خزانه بود می باشد.از سال سوم در پائیز برگها و ساقه های باقیمانده را چند سانتی متر بالاتر از خاک بریده و گیاه را با مقداری خاک نفوذ پذیر، کود حیوانی ، کاه، خاک و برگ یا تورب می پوشانیم . این مواد گیاه را در مقابل یخبندان محفوظ نگه می دارند. 
در روش از دیاد باپا جوش (Sucker) ، قسمت زیرزمینی آنرا به نحوی تقسیم کرده که هر کدام دارای یک پا جوش باشند. در تهیه پا جوش باید دقت کرد که آنها را از پایه های قوی که محصول زیاد می دهند،انتخاب کرد. طول یا جوش در هنگام قطع باید حدود 25 تا 30 سانتی متر بوده و در صورت امکان با کمی ریشه همراه باشد. 
تذکر : از ارقام رایج آرتیشو می توان رقم Green Glob را نام برد که 90 درصد به ازدیاد رویشی جواب می دهد. ارقام بذری آرتیشو عبارتند از : 
Green Glohe Emerald 
Imperial starImproved 
 

مراحل داشت کنگر فرنگی (آرتیشو)

آرتیشو نیاز به آب کافی در طول دوره رویش دارد. رطوبت کم خاک بویژه در زمان تشکیل جوانه باعث کوچک شدن و کاهش تعداد آن می شود. آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه می شود. دفع علف های هرز باید پس از آبیاری انجام گیرد و بوته آرتیشو را باید در اواخر پائیز قبل از فرا رسیدن سرما و یخبندان ، با مقداری کاه پوشاند و با طناب آنرا بست. بدین ترتیب می توان گیاه را برای سال بعد حفظ نمود. در اوایل بهار کاه را دور کرده و یا اینکه آنها با خاک اطراف مخلوط می کنیم. در این زمان عمل گیاه زنی نیز می تواند انجام گیرد. برای این کار مقداری از خاک اطراف بوته را کنار زده و با یک بیل پا جوشها را از ریزوم قطع می کنند و به همراه مقداری خاک در محل دیگر می کارند. 
قبل از پر کردن گودالها با خاک بهتر است که مقداری کود حیوانی پوسیده در داخل گودال قرارداد. یکی از روشهای درست مدیریت رشد، قطع کردن دوباره و هرس قبل از جابجایی است، که از سطح زمین و بالای رویش انجام می گیرد. قطع شاخه و برگ برای کاهش هجوم حشرات انجام می گیرد. قطع دوباره، گیاهان را از بین نمی برد بلکه آنها را تحریک به توسعه و رشد،و تولید جوانه های جدید می کند که به زودی ظهور می یایند. وقتی گیاه هرس و یا دوباره قطع می شود اگر رطوبت کافی باشد با بکار بردن 25 تا 50 ppm اسید جیبرلیک گیاه قادر خواهد بود شاخ برگ تولید کند و نمو جوانه تشدید یابد. این عمل می تواند جوانه را حدود 5 تا 7 هفته ترقی دهد. مبارزه با آفات آرتیشو در مراقبت از رشد گیاه باید مدنظر باشد از مهمترین آفات گیاه پروانه آلو (Platyptillia Cardnidactyla) و سفیدک حقیقی،ته ها مثل Aphis Faba و شته سبز هلو می باشد. 
 

مراحل برداشت کنگر فرنگی (آرتیشو)

عمل برداشت زمانی صورت می گیرد که گل به صورت غنچه باشد( قبل از باز شدن گلها)نهنج این گیاه خوراکی بوده و چون گوشتی است با ارزشترین قسمت گیاه می باشد. به غیر از ساقه اصلی گل دهنده در آرتیشو ساقه های گل دهنده فرعی نیز به وجود می آیند که غنچه های آنها کوچکتر است. عمل برداشت غنچه ها قبل از آنکه نرم و یا فیبری شوند، صورت می گیرد. در هنگام برداشت محصول همواره باید سعی نمود تا همیشه حدود 5 ساتی متر از ساقه با گل همراه باشد. 
برداشت معمولاً با دست و با زحمت انجام می گیرد که شامل قطع تمامی ساقه ها در زیر پایه جوانه گل می باشد. جوانه های برداشت شده با ساقه حدود 15-10 سانتی متر در درازای پایه جوانه و گاهی به طور کوتاه تا هم سطح شدن، با پایه جوانه انجام می گیرد. برداشت های مکرر شدیداً تحت تاثیر دما است در دماهای پائین دوهفته یا بیشتر ممکن است انجام شود و در طول دوره های گرمایی برداشت در هر 4 تا 5 روز انجام می شود. دوره برداشت می تواند 8 تا 9 ماه نیز ادامه داشته باشد که اغلب حدود یکسال است و تقریباً 25 بار برداشت می شود. جوانه های بالاتر از حد بلوغ تلخ و چوبی می باشند و بافت خوراکی و گوشتی کمتری دارند.گیاه باید در زمان حداکثر اندازه و قبل از باز شدن براکته ها برداشت شود.